Niniejsza Deklaracja przedstawia najistotniejsze informacje o psychoterapii i stanowisko reprezentantów środowiska psychoterapeutów w Polsce.

Psychoterapia odgrywa współcześnie coraz większą rolę w społeczeństwie. Rośnie wiedza i świadomość o ścisłym związku naszego zdrowia fizycznego ze sferą psychiczną. Różne sposoby rozumienia cierpienia człowieka i oddziaływań psychoterapeutycznych mających zastosowanie w pracy z osobami doświadczającymi problemów w obszarze zdrowia stanowią podstawę różnorodności podejść psychoterapeutycznych i jedności psychoterapii jako takiej.

Art. 1 PSYCHOTERAPIA

1. Psychoterapia jest świadomym i zamierzonym zastosowaniem metod klinicznych i oddziaływań interpersonalnych pochodzących z uznanych zasad psychologicznych w celu towarzyszenia ludziom w zmianie ich zachowań, procesów poznawczych, emocji i/lub innych cech osobowych w kierunku, który korzystający z psychoterapii uważają za pożądany (Norcross, 1990).
2. Psychoterapia ma charakter interdyscyplinarny, sięga do różnych obszarów psychologii, filozofii, medycyny, pedagogiki, socjologii i innych dziedzin wiedzy. Psychoterapia nie jest dziedziną nauk medycznych.
3. Psychoterapia jest traktowana jako samodzielna dyscyplina naukowa oraz wiedza empiryczna stosowana w praktyce.
4. Do 5 głównych grup podejść psychoterapeutycznych zalicza się grupy podejść: psychoanalityczno-psychodynamicznych, humanistyczno-doświadczeniowych, poznawczo-behawioralnych, systemowych, podejść integrujących różne modalności. Ich skuteczność została potwierdzona w praktyce klinicznej i w badaniach naukowych. Różnice pomiędzy skutecznością poszczególnych podejść psychoterapeutycznych są niewielkie lub ich w ogóle nie ma.
5. Wyniki badań naukowych potwierdzają skuteczność psychoterapii. Biorąc pod uwagę formę psychoterapii i to, do kogo jest ona kierowana, wyróżniamy: psychoterapię indywidualną (dzieci, młodzieży, dorosłych), psychoterapię grupową (młodzieży, dorosłych), psychoterapię pary (małżeńską), psychoterapię rodzinną. Według kryterium czasu trwania wyróżnia się psychoterapię krótko-, średnio- i długoterminową. Ze względu na warunki organizacyjne psychoterapia może być stosowana: ambulatoryjnie (centrum zdrowia psychicznego, poradnia psychologiczno-pedagogiczna lub inna, gabinet prywatny), w warunkach szpitalnych (w oddziale dziennym, w oddziale całodobowym), w warunkach hostelu lub domu dziennego pobytu, w sanatoriach.
6. Wielość podejść i form w psychoterapii jest wyrazem różnorodności i zarazem jedności psychoterapii. Psychoterapii nie można dzielić na tzw. kliniczną czy inną.
7. Należy pamiętać, że psychoterapia różni się od innych form pomocy, m.in. takich jak: konsultacje psychiatryczne, konsultacje i porady psychologiczne, psychoedukacja, interwencja kryzysowa, warsztaty umiejętności społecznych, pomoc terapeuty środowiskowego.
8. O psychoterapii i podyplomowym szkoleniu w psychoterapii powinni decydować psychoterapeuci reprezentujący wszystkie 5 grup podejść: psychoanalityczno-psychodynamicznych, humanistyczno-doświadczeniowych, poznawczo-behawioralych, systemowych, podejść integrujących różne modalności. Tak jak o medycynie decydują lekarze, a o psychologii psychologowie.
9. Psychoterapeuta, psycholog, psychiatra to odrębne i różne zawody.

Art. 2 PSYCHOTERAPEUTA

1. Psychoterapeuta to osoba, która posiada dokument zwany Certyfikatem Psychoterapeuty wydany przez stowarzyszenie zawodowe.
2. Psychoterapię może również prowadzić psychoterapeuta w procesie certyfikacji lub osoba będąca w trakcie całościowego podyplomowego specjalistycznego szkolenia w psychoterapii w podmiotach akredytowanych lub rekomendowanych np. przez członków Polskiej Rady Psychoterapii, SNP Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, SP Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
3. Zgodnie ze standardami przyjętymi w Polsce proces kształcenia w psychoterapii oznacza (łącznie):
   1. ukończenie podyplomowego szkolenia w psychoterapii trwającego minimum 4 lata i obejmującego minimum 1200 godzin kształcenia teoretycznego i praktycznego, zgodnego z ramowym programem nauczania Polskiej Rady Psychoterapii i potwierdzonego zaświadczeniem lub innym dokumentem;
   2. spełnienie dodatkowych wymogów opisanych w procedurach certyfikacyjnych poszczególnych stowarzyszeń zrzeszających psychoterapeutów, w tym dotyczących stażu oraz superwizji;
   3. zdanie egzaminu certyfikacyjnego (zewnętrznego, niezależnego od ośrodków szkolących) przeprowadzonego przez stowarzyszenia zrzeszające psychoterapeutów.
4. Certyfikaty Psychoterapeuty i Certyfikaty Superwizora wydawane przez stowarzyszenia zawodowe potwierdzają wysokie standardy kształcenia i prowadzenia psychoterapii przyjęte na forum Polskiej Rady Psychoterapii w 2007 roku. Na stronie internetowej www.prp.org.pl jest dostępna lista stowarzyszeń wydających certyfikaty.

Art. 3 SZKOLENIE W PSYCHOTERAPII

1. Szkolenie w psychoterapii to specjalistyczne systematyczne i całościowe podyplomowe szkolenie trwające co najmniej 4 lata (standardy szkolenia określone zostały na forum Polskiej Rady Psychoterapii – minimum 1200 godzin szkolenia teoretycznego i praktycznego zawierającego psychoterapię własną, superwizję i staż). Należy pamiętać, że całościowe podyplomowe szkolenie w psychoterapii jest szkoleniem wysoce specjalistycznym, odrębnym od specjalizacji czy innych form kształcenia.
2. Stowarzyszenia reprezentujące podejścia psychoterapeutyczne zgrupowane w 5 podstawowych grupach: humanistyczno-doświadczeniowej, behawioralno-poznawczej, psychoanalityczno-psychodynamicznej, systemowej, integrujących różne modalności, uznające standardy szkoleniowe wypracowane na forum Polskiej Rady Psychoterapii, dysponują właściwymi procedurami weryfikacji kompetencji i certyfikacji psychoterapeutów i superwizorów. Posiadanie Certyfikatu Psychoterapeuty lub Certyfikatu Superwizora wydanego przez stowarzyszenie zawodowe jest i nadal powinno być wymagane przez organy centralne.
3. Proces kształcenia w psychoterapii, do którego zalicza się m.in. całościowe podyplomowe szkolenie w wymiarze min. 1200 godzin, zakończony uzyskaniem Certyfikatu Psychoterapeuty w stowarzyszeniu zawodowym należy uznawać za równoważny ze zrealizowaniem programu szkolenia specjalizacyjnego w różnych dziedzinach medycyny i dziedzinach pokrewnych.
4. Do całościowego podyplomowego szkolenia w psychoterapii mogą przystąpić osoby posiadające dyplom ukończenia studiów wyższych (EQF poziom 7) spełniające inne warunki określone przez podmiot szkolący, np. akredytowany lub rekomendowany przez członków Polskiej Rady Psychoterapii, SNP Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, SP Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
5. Standardy opracowane na forum Polskiej Rady Psychoterapii są wykorzystywane przez organy centralne do opisania warunków, jakie należy spełnić, aby psychoterapia była zaliczona do świadczeń zdrowotnych opłacanych ze środków publicznych. Należy podkreślić, że system kształcenia został stworzony w wyniku ścisłej współpracy środowiska psychoterapeutów z Ministerstwem Zdrowia.
6. Mając na względzie wyniki badań naukowych oraz prawo osoby korzystającej z psychoterapii do dostępu do psychoterapii prowadzonej przez psychoterapeutów pracujących w ramach różnych podejść psychoterapeutycznych, należy zauważyć, że jest szczególnie istotne, by szkolenia w psychoterapii były prowadzone we wszystkich 5 grupach podejść, tj. psychoanalityczno-psychodynamicznych, humanistyczno-doświadczeniowych, behawioralno-poznawczych, systemowych, oraz integrujących różne modalności, przez osoby znające specyfikę pracy psychoterapeutycznej i posiadające wieloletnie doświadczenie zdobyte podczas pracy w różnych miejscach, np. na oddziałach szpitalnych, w poradniach, w gabinetach, czy też pracy w różnych formach, np. indywidualnie lub grupowo, lub w trakcie pracy z różnymi grupami osób korzystających z psychoterapii, np. z dziećmi, młodzieżą, osobami dorosłymi, rodzinami.
7. Sposoby pracy psychoterapeuty, psychologa czy lekarza psychiatry różnią się od siebie. Szkolenie z terapii środowiskowej, studia wyższe np. z zakresu psychologii, medycyny, jak również specjalizacja z psychologii klinicznej i specjalizacja z psychiatrii nie przygotowują do prowadzenia psychoterapii.
8. Standardy szkolenia w psychoterapii powinni określać reprezentanci stowarzyszeń zrzeszających psychoterapeutów. Forum Polskiej Rady Psychoterapii jest od ponad 15 lat przestrzenią, w której spotykają się przedstawiciele ponad 20 polskich stowarzyszeń, co pozwoliło wypracować wiele rozwiązań przyjętych przez ogół środowiska zawodowego psychoterapeutów w Polsce.
9. By podejmować skuteczne i efektywne decyzje dotyczące stosowania psychoterapii i szkolenia w psychoterapii, należy odwoływać się do praktyki klinicznej i badań naukowych z zakresu psychoterapii, neuronauki, nauk społecznych lub innych.

Art. 4 SKUTECZNOŚĆ I EFEKTYWNOŚĆ PSYCHOTERAPII

1. Podejścia, które odegrały znaczącą rolę w rozwoju psychoterapii jako samodzielnej dziedziny, to: psychoanaliza, psychoterapia psychoanalityczna, psychoterapia psychodynamiczna, psychoterapia behawioralna i poznawcza, psychoterapia humanistyczna, w tym psychoterapia Gestalt i psychoterapia skoncentrowana na osobie, psychoterapia systemowa.
2. Psychoterapia jest systematyzowana na różne sposoby. Aktualnie najpowszechniej przyjmowany jest podział zbierający różne systemy myślenia w 5 grupach podejść: psychoanalityczno-psychodynamicznych, humanistyczno-doświadczeniowych, behawioralno-poznawczych, systemowych, podejść integrujących różne modalności. Ze względu na przyjęte założenia teoretyczne różnią się one sposobami rozumienia cierpienia człowieka i formami oddziaływania. Od strony osoby korzystającej z psychoterapii oznacza to, że może on wybrać sposób osiągania zmiany.
3. Efekty psychoterapii w pierwszym rzędzie nie zależą od zastosowanego podejścia psychoterapeutycznego, ale od kompetencji psychoterapeuty i umiejętności kształtowania relacji psychoterapeutycznej, w której osoba korzystająca z psychoterapii staje się partnerem, a nie obiektem i w której techniki psychoterapeutyczne są rozumianym przez pacjenta sposobem osiągnięcia zmiany (Lambert, 2004).
4. Wyniki badań pokazują, że psychoterapia jest skuteczna, a jej efekty zależą przede wszystkim od czynników związanych z osobą korzystającą z psychoterapii. Ważnym narzędziem zmiany jest więź pacjenta z psychoterapeutą tworząca relację psychoterapeutyczną pozostającą w dynamicznym rozwoju.
5. Psychoterapia jest procesem złożonym, zatem badania naukowe nie mogą być zredukowane jedynie do badań ilościowych bazujących na losowych grupach kontrolnych (RCT). Należy prowadzić badania zarówno ilościowe, jak i jakościowe, oparte na praktyce klinicznej.
6. Oceniając wyniki badań w obszarze psychoterapii, należy brać pod uwagę nie tylko zmniejszenie stopnia nasilenia objawów, ale również takie czynniki, jak zwiększenie zdolności do funkcjonowania społecznego, zmniejszenie niepełnosprawności, poprawę jakości życia.
7. Osoby korzystające z psychoterapii doświadczają znacznej poprawy w różnych obszarach funkcjonowania. Wyniki badań potwierdzają, że psychoterapia jest skuteczna w różnych grupach wiekowych i różnych grupach, np. u dzieci, młodzieży, dorosłych czy osób w wieku podeszłym.
8. Wielu osób skorzysta z jednoczesnego stosowania psychoterapii oraz farmakoterapii.
9. W przypadku wielu często występujących problemów zdrowotnych psychoterapia wymaga mniej nakładów finansowych i jest co najmniej tak samo skuteczna jak farmakoterapia. Szacuje się, że 75% osób dorosłych preferuje psychoterapię od farmakoterapii (McHugh i in., 2013).
10. By osiągnąć klinicznie istotną poprawę stanu, 75% pacjentów potrzebuje około 50 sesji psychoterapii. Połowa osób korzystających z psychoterapii uzyska poprawę po 15–20 sesjach psychoterapii (Lambert, 2013).
11. Dzięki stosowaniu psychoterapii możliwe jest również istotne ograniczenie kosztów związanych z korzystaniem z opieki zdrowotnej, ze zwolnień lekarskich, ze świadczeń rehabilitacyjnych, rentowych oraz innych kosztów ponoszonych przez otoczenie. Szacuje się, że dzięki objęciu pomocą  psychoterapeuty koszty opieki zdrowotnej zmniejszają się średnio o 20%.

Art. 5 PSYCHOTERAPIA I PRAWA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z PSYCHOTERAPII

1. Badania naukowe wskazują, że  osoby korzystające z psychoterapii – dzieci, młodzież, dorośli – powinni mieć zagwarantowaną możliwość wyboru. Biorąc pod uwagę różnorodność problematyki, z jaką zgłaszają się pacjenci, oraz kontekst osobisty i społeczny pacjentów, należy zagwarantować im dostęp do psychoterapeutów pracujących w ramach wszystkich 5 grup podejść w psychoterapii oraz wykorzystujących różnorodne formy pracy (indywidualną, grupową, rodzinną). Kierunek, tempo, czas trwania i rodzaj zmian muszą uwzględniać całość psychicznej, fizycznej i społecznej sytuacji danej osoby.
2. Mając na uwadze dobro osoby doświadczającej trudności w obszarze zdrowia, w tym zdrowia psychicznego, należy podkreślić, że jest niezbędna współpraca różnych specjalistów i koordynacja oddziaływań na rzecz dzieci, młodzieży, rodziny i osób dorosłych, z uwzględnieniem psychoterapeutów pracujących we wszystkich 5 grupach podejść (psychoanalityczno-psychodynamicznych, humanistyczno-doświadczeniowych, behawioralno-poznawczych, systemowych, integrujących różne modalności).
3. Dostępność psychoterapii prowadzonej w 5 grupach podejść (psychoanalityczno-psychodynamicznych, humanistyczno-doświadczeniowych, behawioralno-poznawczych, systemowych, podejść integrujących różne modalności), w tym w ramach Narodowego Programu Zdrowia Psychicznego czy w innych programach dotyczących ochrony zdrowia prowadzonych np. w systemie edukacji, przez różne organy, organizacje, ośrodki, instytucje, instytuty, placówki, przedsiębiorstwa, na poziomie krajowym i lokalnym, musi znaleźć potwierdzenie w zaleceniach, rekomendacjach, wytycznych, regulaminach lub innych dokumentach oraz w normach prawnych o randze uchwał, zarządzeń, rozporządzeń i ustaw.