Dlaczego psychoterapeuci odrzucają projekt rozporządzenia dotyczącego specjalizacji?

/w /Autor

 

Polska Rada Psychoterapii od 2018 roku ma niezmienne stanowisko dotyczące specjalizacji – polscy psychoterapeuci potrzebują regulacji ustawowych swojego zawodu. Związek Stowarzyszeń Polska Rada Psychoterapii wypracował projekt ustawy o zawodzie psychoterapeuty i zabiega o całościową regulację zapewniającą psychoterapeutom status zawodu zaufania publicznego, a osobom korzystającym z psychoterapii tajemnicę chronioną prawem, możliwość składania skarg oraz rejestr psychoterapeutów.

Aktualne regulacje dotyczące zawodu psychoterapeuty

  1. Psychoterapia jest niezależną dziedziną, nie stanowiącą specjalizacji czy podspecjalizacji innej dziedziny.
  2. Psychoterapią zajmują się w Polsce osoby z różnym wykształceniem i przygotowaniem zawodowym. Jest to grupa około 10.000 osób, zdobywających umiejętności w zakresie psychoterapii w toku kilkuletnich szkoleń, popartych praktyką zawodową pod superwizją.
  3. Przez ostatnich kilkadziesiąt lat środowisko wykształconych psychoterapeutów współpracujących w ramach towarzystw i stowarzyszeń stworzyło spójny, i jednocześnie zapewniający różnorodność podejść, model kształcenia zawodowego, obejmujący:
    • programy szkoleń zgodne z wypracowanymi standardami i tzw. minimami godzinowymi,
    • ewaluację umiejętności,
    • przygotowanie do zawodu osób zaczynających pracę przez bardziej doświadczonych psychoterapeutów i superwizorów,
    • nabywanie doświadczenia klinicznego,
    • budowanie osobistych kompetencji przez udział w terapii własnej,
    • a także kontrolę środowiskową opartą o kodeksy etyki zawodowej.
  4. Większość szkoleń w zakresie psychoterapii wymaga od kandydatów wykształcenia wyższego oraz kompetencji osobowościowych i relacyjnych, ocenianych przez komisje kwalifikujące do rozpoczęcia szkolenia. Szkolenia, kursy i studia  psychoterapii obejmują w większości powyżej 1200 godzin (konsensus środowiska wypracowany na forum Polskiej Rady Psychoterapii, zaakceptowany i wymagany obecnie przez Ministerstwo Zdrowia), w tym szkolenie teoretyczne i praktyczne, staże kliniczne, doświadczenie własne (terapię własną) i superwizję pracy z pacjentami / klientami.
  5. Psychoterapeuci pracują zarówno w ramach placówek oferujących świadczenia refundowane, jak i prywatnie. W obszarze usług refundowanych znacząca liczba psychoterapeutów pracuje na zasadzie kontraktów z instytucjami posiadającymi umowę z NFZ. Poziom finansowania tych świadczeń wynika z rozporządzenia Ministra Zdrowia (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz.U. 2021, poz 2400). Dostępność psychoterapeutów w ramach świadczeń refundowanych wynika z zakresu finansowania oraz liczby osób kompetentnych do ich realizowania. W ramach aktualnego systemu szkolenia opartego o ośrodki szkolące i certyfikację przez stowarzyszenia, co roku ponad tysiąc osób rozpoczyna profesjonalne kształcenie w zakresie psychoterapii. Wprowadzenie specjalizacji nie zwiększyłoby liczby szkolących się psychoterapeutów, a z dużym prawdopodobieństwem może ją zredukować, w związku z zasadami wynikającymi z ustawy o specjalizacjach.

Jakie warunki powinna spełniać regulacja ustawowa zawodu psychoterapeuty?

Zachowanie zbudowanej przez dziesięciolecia kultury samorządowej organizacji funkcjonowania psychoterapeutów i prowadzenia szkoleń w zakresie psychoterapii stanowi podstawowy warunek, jaki pozwoli na akceptację regulacji ustawowej tego zawodu przez środowisko psychoterapeutów. Składają się na nią między innymi następujące elementy, nie uwzględnione, a na pewno nie zagwarantowane w przedstawionym projekcie rozporządzenia:

  1. Szkolenie psychoterapeutów i superwizorów psychoterapii w ośrodkach akredytowanych przez towarzystwa i stowarzyszenia zrzeszające psychoterapeutów;
  2. Autonomia stowarzyszeń psychoterapeutów, wyrażająca się w regulacjach dotyczących samorządu zawodowego;
  3. Zróżnicowanie programów szkoleniowych akredytowanych przez poszczególne  towarzystwa i stowarzyszenia zrzeszające psychoterapeutów, uwzględniających minimum 1200 godzin, w tym doświadczenie własne i superwizję;
  4. Szeroki dostęp do zawodu, brak rocznego limitu miejsc, z uwzględnieniem osób z wykształceniem wyższym (w tym magisterskim) różnych kierunków (PRK VII).
  5. Środowisko szkoleniowe, którego jest pozbawione szkolenie specjalizacyjne

Dla członków PRP bardzo istotną kwestią jest też tajemnica zawodowa chroniąca osoby korzystające z psychoterapii oraz psychoterapeutów. Podkreślano to podczas Narady Psychoterapeutów, która się odbyła 13 listopada br. Wzięło w niej udział ok. 4.000 psychoterapeutów reprezentujących 5 grup podejść tj. psychoanalitycznej i psychodynamicznej, humanistyczno-doświadczeniowej, poznawczo-behawioralnej, systemowej oraz integracyjnej, oraz 28 organizacji zrzeszających psychoterapeutów w Polsce. To było największe spotkanie w historii polskiej psychoterapii!

Negatywne konsekwencje przypisania zawodu psychoterapeuty do listy specjalizacji medycznych

Poniżej zostały wymienione wysoce prawdopodobne ryzyka, jakie mogą wyniknąć z wprowadzenia specjalizacji. Ich redukcja wymagałaby zmiany aktów prawnych wyższego rzędu, do czego w ogóle nie odnosi się projekt rozporządzenia.

  1. Ograniczenie liczby ośrodków szkolących.
  2. Ograniczenie liczby miejsc dla osób chcących rozpocząć szkolenie.
  3. Wstępny warunek wykształcenia mającego zastosowanie w systemie ochrony zdrowia wykluczy wielu wartościowych kandydatów na psychoterapeutów.
  4. Brak konieczności podlegania kodeksowi etyki psychoterapeuty.
  5. Brak możliwości weryfikacji kompetencji po uzyskaniu specjalizacji (wymóg kształcenia ustawicznego).
  6. Ograniczenie roli towarzystw i stowarzyszeń w procesie akredytacji szkolenia i ewaluacji umiejętności psychoterapeutów.
  7. Ryzyko ograniczenia prawa do pracy w wykonywanym zawodzie psychoterapeutom, którzy nie podejdą do egzaminu specjalizacyjnego.
  8. Rekrutacja kandydatów do specjalizacji wyeliminuje proces wnikliwej weryfikacji osobowościowej kandydatów. Pacjenci będą narażeni na oddziaływania jatrogenne, przy braku weryfikacji kompetencji interpersonalnych osób będących w szkoleniu.
  9. Unifikacja programu szkoleniowego, uniemożliwiająca utrzymanie różnorodności szkoleń i kompetencji, istotnej ze względu na zapotrzebowanie pacjentów na terapię w różnych formach i podejściach (np. terapia par i rodzin, terapia grupowa, terapia grup specjalnych, terapia traumy, terapia indywidualna w określonym podejściu psychoterapeutycznym itp.)
  10. W wypadku wprowadzenia zasad specjalizacji szkolenia mogłyby prowadzić podmioty spełniające kryteria urzędowe, a nie podlegające weryfikacji jakości, jaką aktualnie zapewniają stowarzyszenia związane z określonymi podejściami terapeutycznymi, co negatywnie wpłynęłoby na jakość tych szkoleń.
  11. Kluczowa rola kierownika specjalizacji odbiegająca znacząco od obecnej roli superwizora psychoterapii w kształceniu psychoterapeutów. Istnieje ogromne ryzyko, że liczba kierowników ograniczy liczbę miejsc specjalizacyjnych.
  12. Specjalizacja jest szkoleniem jednorazowym, a prawidłowe funkcjonowanie zawodowe psychoterapeuty wymaga szkolenia ustawicznego, co zapewniają i sankcjonują stowarzyszenia psychoterapeutów w aktualnie działającym systemie.
  13. Ocena kompetencji głównie na podstawie wiedzy i pojedynczego egzaminu zamiast relacji z superwizorem rekomendującym do certyfikatu psychoterapeuty.

Dlaczego środowisko psychoterapeutów zgodnie odrzuca projekt rozporządzenia włączającego psychoterapię na listę specjalizacji?

W ostatnich dniach zostały zorganizowane spotkania członków towarzystw i stowarzyszeń  oraz psychoterapeutów niezrzeszonych (Narada Psychoterapeutów zorganizowana przez Polską Radę Psychoterapii (4000 osób), walne zebrania Sekcji Naukowej Psychoterapii i Sekcji Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego), a także spotkania przedstawicieli różnych stowarzyszeń zrzeszających psychoterapeutów. Uczestniczyło w nich kilka tysięcy osób. Ocena projektu wprowadzenia specjalizacji została niemal jednogłośnie odrzucona na każdym z tych spotkań.

Obecnie kształcenie i funkcjonowanie zawodowe psychoterapeutów podlega środowiskowej kontroli opartej o organizacje NGO. Przesunięcie jej ciężaru na system oparty o zasady działania specjalizacji medycznych może w prosty sposób spowodować obniżenie standardów tego zawodu.

 

Informacje przygotowano we współpracy reprezentantów między innymi:

Związku Stowarzyszeń Polska Rada Psychoterapii i przedstawicieli zrzeszonych w nim Towarzystw i Stowarzyszeń (link)

Sekcji Naukowej Psychoterapii i Sekcji Naukowej Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego

Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej

Sekcji Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

Organizacji psychoanalitycznych